Als een spannend boek. Zo begint Annette Portegies haar biografie over schrijver en dichter Maurice Gilliams (1900-1982). Met de Schwung van een romanschrijver vertelt de biografe over een van de meest tragische gebeurtenissen in het leven van Gilliams, toen hij in 1938 doodziek en suïcidaal werd opgenomen in het Stuyvenberggasthuis. Zijn prille huwelijk met Gabrielle Baelemans was mislukt (al zou hij pas in 1976 van haar mogen scheiden), zijn geliefde moeder was overleden, hij was ziekelijk, had geen baan en veronachtzaamde zichzelf. Portegies: ‘De schrijver staat in Antwerpen dag en nacht onder strenge bewaking van een verpleegster sinds hij zijn [meer…]

De titel van deze biografie over Marnix Gijsen en Jan-Albert Goris klinkt in eerste instantie een tikje verwarrend: Dubbelman. Wat betekent dat eigenlijk? Is hij door dit boek twee keer de man geworden die hij eigenlijk was? Larger than life? Of was Jan-Albert Goris (1899-1984) iemand die een dubbelleven leidde? Dat is een woord dat doorgaans met spionnen wordt geassocieerd, of in elk geval met mensen die een openbaar leven leiden en daarnaast tenminste één geheim bestaan verhullen. Florissante carrière Misschien is dat het inderdaad, althans voor mij, want over het werk dat Jan-Albert Goris in zijn lange ambtelijke carrière [meer…]

Op 10 mei 1940 begon, vroeg in de ochtend, de Tweede Wereldoorlog in België. De Belgische regering liet uit angst voor een soort ‘vijfde colonne’ heel snel enkele duizenden mensen (de cijfers variëren nogal) aanhouden en opsluiten. Daarbij zaten gevluchte Duitse joden, maar vooral veel communisten, leden van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV), een aantal andere bekende Vlaams-nationalisten en uiteraard leden van de Waalse groepering Rex. Sommige gevangenen werden via de zogenaamde ‘spooktreinen’ naar Frankrijk gestuurd, enkelen werden in de chaos van de aftocht zelfs op Franse bodem geëxecuteerd. Een van hen was Joris van Severen (1894-1940), de bekende leider [meer…]

Hendrik Conscience is een schrijver van wie de meeste mensen tegenwoordig – durf ik vermoeden – hooguit één titel kunnen noemen: De Leeuw van Vlaenderen (1838), het geromantiseerde verhaal over de Guldensporenslag (1302) tussen soldaten van het graafschap Vlaanderen en die van de koning van Frankrijk. Toch schreef Conscience veel meer dan dat: maar liefst 56 romans, 25 korte verhalen, een geschiedenis van België, beschouwingen, memoires en een stoet van redevoeringen. Vlaamse beweging Nog geen tien jaar voor zijn beroemde roman verscheen, in 1830, was België onafhankelijk geworden. Hendrik Conscience diende eerst de Belgische zaak door het gedurende zes jaar [meer…]

Schrijver Bert Schierbeek (1918-1996), reiziger in tijd en taal, heeft een schitterende en rijke literaire carrière gehad. Hij was frontman van de Beweging van Vijftig, vernieuwde als een van de eersten op onnavolgbare wijze het naoorlogse proza, heeft ontzaglijk veel betekent voor de fondsopbouw van De Bezige Bij, ijverde als geëngageerde literaire duvelstoejager onder meer voor een verbetering van de (financiële) positie van schrijvers en hij bracht samen met kunstenaars, fotografen en musici fraaie (multimediale) projecten tot stand. Schierbeek was de schepper van een letterlijk en figuurlijk grensoverschrijdend meerstemmig oeuvre, waarbij de associatie (‘logica van het onderbewuste’ volgens Cees Buddingh’) [meer…]

Van 1906 tot en met 1958 was Willem Drees actief in de Nederlandse politiek. Aanvankelijk als stenograaf in vergaderzalen van gemeenteraden en het parlement, maar vanaf 1913 ook als raadslid, statenlid in de provincie Zuid-Holland, als Tweede Kamerlid, als minister en ten slotte als minister-president. Hij werd geroemd om zijn enorme werkkracht en ongeëvenaarde dossierkennis, eigenschappen die hem in staat stelden om snel tot de essentie van complexe zaken te komen. Drees gaf tien jaar lang (1948-1958) uiterst behoedzaam leiding aan vier kabinetten en loodste Nederland met wisselend succes door de wederopbouw, de onafhankelijkheid van Indonesië en een diepe crisis [meer…]

Hij werd in 1895 geboren als Herman de Guchtenaere, zoon van een katholieke volksvertegenwoordiger in Gent. Hij stierf als de schrijver Paul Méral, in een ziekenhuis in Brussel, vermoedelijk aan de gevolgen van een ernstige levercirrose. Volgens zijn biograaf Manu van der Aa liet Paul Méral zich in zijn laatste, eenzame levensdagen nog graag wat poëzie voorlezen. Van renaissancedichter Joachim du Bellay bijvoorbeeld, wiens gedicht ‘La complainte du désespéré aldus eindigt: Il est temps de faire épreuve, Si après la mort on treuve La fin de tant malheurs Inderdaad, met zijn dood kwam er wellicht een verlossend einde aan een [meer…]

Niet vaak zal er zolang gewacht zijn op een biografie, als op die over de schrijver Jef Last (1898-1972). Al in 1986 besloot Rudi Wester dat ze een biografie over hem wilde schrijven, één van de belangrijkste auteurs uit de (extreem)linkse beweging in Nederland. Over Henriette Roland Holst, Herman Gorter en Theun de Vries, maar ook Nico Rost en Jacques Gans (om slechts enkele voorbeelden te noemen), zijn de afgelopen decennia fraaie biografieën verschenen. Maar Rudi Wester moest na vijf jaar onderzoek voorrang geven aan andere projecten en heeft vervolgens een prachtige carrière gemaakt bij het Institut Néerlandais en het [meer…]

Als schrijver werd Roger Van de Velde geboren in de gevangenis. Het was daar dat hij zijn debuut Galgenaas (1966) schreef. In de woorden van zijn biograaf Ellen Van Pelt gaat deze verhalenbundel ‘over gevangenen en hun geliefden, over vereenzaamde mensen, over de tragiek van het leven, over de relatie tussen bewakers en gevangenen, over verzet en berusting.’ Enkele andere boeken zouden nog volgen, waaronder de onlangs opnieuw uitgegeven meesterlijke verhalenbundel De knetterende schedel (1969). Van Pelt: ‘zijn sobere stijl, zijn laconieke humor, zijn rake observaties en zijn diepgewortelde sympathie voor mensen aan de rafelrand van onze samenleving maken zijn [meer…]

Er zijn straten naar hem vernoemd in Sneek en in zijn geboorteplaats Scharnegoutum. Zijn naam staat vermeld op een plaquette in Amersfoort die herinnert aan de oprichting van de Raad van Verzet. Hij wordt vermeld op een paneel op de fusilladeplaats van kamp Vught waar hij werd geëxecuteerd en tot slot ontving verzetsstrijder Willem Santema postuum van koningin Wilhelmina het Verzetskruis. Een eer die nog geen honderd mensen uit het verzet te beurt zou vallen. Willem Santema (1902-1944) was betrokken bij meerdere verzetsorganisaties: hij werkte voor de pilotenlijn Fiat Libertas, het ondergrondse dagblad Trouw en voor de Raad van Verzet. [meer…]