Of het normaal is? Geen idee, maar feit is dat jonge vrouwen uiterst onzeker kunnen zijn over hun uiterlijk. Ook zij die dat in eerste instantie totaal niet uitstralen. Dat was een van de eerste gedachten die bij me opkwam bij het zien van de foto’s van de jonggestorven Amerikaanse fotografe Francesca Woodman (1958-1981) in FOAM fotografiemuseum Amsterdam.

Haar dood is zelfgekozen. Woodman zelf is ook het belangrijkste onderwerp van haar oeuvre en belangrijke thema’s zijn lichamelijkheid, representatie, gender en seksualiteit. Zeker als je je realiseert dat Woodman nog maar 18 of 20 is op vele foto’s, komt een haar typerende soort verborgen kwetsbaarheid snoeihard aan. Woodman verstopt zich, op een ingewikkelde manier die soms knipogen bevat naar zowel de klassieke kunst als het surrealisme, maar geeft zich even vaak bloot. Soms letterlijk. Schaamteloos naakt zijn haar zelfportretten menigmaal, maar vaker nog licht beschaamd. Alleen bij enkele foto’s van een corpulente naakte man is Woodman meedogenloos. Hij krijgt dan weer bijna groteske trekken.

Iets meer dan honderd uiterst klein afgedrukte foto’s zijn te zien en een trage gang door de zalen krijgt iets huiveringwekkends. Want steeds duidelijker wordt dat het niet alleen haar lichaam is waarover ze onzeker is, maar haar hele wezen. Haar identiteit. Meest pregnant is dat te zien op een filmpje. Dat is eigenlijk een bijproduct van haar fotografie, maar tegelijkertijd maakt het duidelijk wat ze met die foto heeft willen zeggen. Ze schildert zichzelf langzaam wit, als was ze zich aan het wassen, zo zorgvuldig. Dan gaat ze, dit is afgekeken van de overbekende liggende Venusfiguur, op de grond liggen. De vloer om haar heen wordt daarna ook wit geschilderd en in zekere zin is ze daarmee onzichtbaar(der) geworden. Maar plotseling staat ze op en laat een silhouet achter. Wat een voorbode van een gekozen dood is dat. Als zwart silhouet is ze meer zichtbaar dan in levende lijve. Je zou dit filmpje zelfs als symbolisch voor haar leven kunnen beschouwen. Dat wat ze achterlaat, is pregnanter, urgenter, in zekere zin kleurrijker dan haar leven. Wat ze heeft achtergelaten na haar vroeg gekozen dood is heel bijzonder. Maar wat zonde dat Francesca Woodman het leven ervoor moest laten lopen.

Francesca Woodman in FOAM.