Leeuwarden UNESCO City of Literature zet zich, net als alle andere UNESCO-organisaties, in voor zachte krachten in een harde wereld. Vrede en een veilige toekomst creëren voor iedereen. Een dak boven je hoofd, een schone leefomgeving en goed onderwijs voor je kinderen. Het klinkt misschien wat hoogdravender dan ik het eigenlijk bedoel, maar deze zaken zijn minder vanzelfsprekend geworden dan ik ooit in mijn leven heb durven vrezen. Mensen staan steeds vaker lijnrecht tegenover elkaar en de dialoog is lang niet altijd meer mogelijk.

Onze zachte handen bij City of Literature hebben meestal een pen of potlood vast, kloppen op het klavier van een computer of tikken op een smartphone. Wij stellen het schrijven en lezen van literatuur centraal. Want lezen vergroot het empathisch vermogen van mensen en elke verandering begint in je hoofd. Dat stond decennia geleden bij de oprichting van UNESCO al in de grondwet: ‘Aangezien oorlogen in de hoofden van mensen beginnen, is het in de hoofden van mensen dat de verdedigingswerken van vrede moeten worden gebouwd’.

Lezen ontspant, je kunt er lekker door fantaseren, lezen helpt om je gevoelens en ervaringen te verwerken, je leert er fijne en nieuwe dingen van, het helpt je om een eigen mening te kunnen vormen, het laat je genieten van mooie dingen. Maar misschien het allermooiste: lezen helpt je om andere mensen en onbekende situaties te begrijpen. En is dat niet waar het vaak om draait in het leven: jezelf in de ander herkennen en de ander in jezelf?

We kunnen het ons gewoon niet veroorloven om te leven in wantrouwen met de wereld. Daarvoor zijn de bedreigingen die we tegenwoordig op grote schaal ervaren te groot: de oorlog in Oekraïne, democratieën die op vele plekken in de wereld onder druk staan, delen van de wereld staan in brand, andere delen lopen onder water en de lucht die we inademen raakt steeds meer vervuild. En dan zwijg ik verder maar over de persvrijheid en het vrije woord dat monddood gemaakt wordt (in 2018-2019 werden 156 journalisten vermoord en in 2021 zaten 488 journalisten gevangen).

De essentie van wat mensen samenbrengt, wat hen drijft, is dat iedereen als gelijkwaardig wordt beschouwd. Dan is een open dialoog mogelijk en kan perspectief worden geboden op verandering. Dat gaat stapje voor stapje. Zo stond ik onlangs in een kringloopwinkel in wat oude boeken te neuzen. Een nerveuze man, iemand die vanwege zijn tics ongetwijfeld vertrouwd is met de geestelijke gezondheidszorg, stamelde zacht tegen een winkelmedewerker, in nauwelijks verstaanbare woorden, dat hij hoogtevrees had. De winkelmedewerker hoorde hem aan en zei vlot: ‘Geef me maar een hand, dan lopen we samen naar beneden’. Zachte krachten in een harde wereld. Daarover gaat deze editie van LETTER.